در بخش اول گفت‌وگو با سید مجتبی رئیسیان، کارشناس صنعت و بازار خودرو به‌معرفی برخی برندهای خودروساز برقی و تشریح امکانات و روش کارکرد خودروهای برقی و ایمنی این دسته از خودروها براساس مقالات گردآوری‌شده توسط رئیسیان پرداختیم. در ادامه بخش پایانی این گفت‌وگو را می‌خوانید.
این روزها کارکرد خودروهای الکتریکی در سرما و گرما با چالش‌هایی روبه‌رو شده است. آیا این موارد ذهنیت منفی در مورد خودروهای الکتریکی ایجاد نمی‌کند؟
کارایی خودروهای برقی در مناطق گرمسیری و سردسیری ممکن است تغییر کند، اما معمولا این خودروها به‌طور کلی و در شرایط متفاوت جوی و محیطی بهره‌وری خود را حفظ می‌کنند. اما توجه به‌چند نکته می‌تواند در استفاده از خودروهای برقی در شرایط محیطی خاص راهگشا باشد. در مناطق گرمسیری، افزایش دما ممکن است بر عمر باتری‌ها تاثیر بگذارد. برخی خودروهای برقی دارای سیستم‌های خنک‌کننده باتری هستند تا این تاثیر را کاهش دهند. نگهداری خودروهای الکتریکی در هوای گرم ممکن است نیازمند توجه به‌سیستم‌های خنک‌کننده، خنک‌سازی باتری و کنترل دمای موتور باشد. همچنین در مناطق سردسیری، عملکرد باتری‌ها ممکن است کاهش یابد. برخی خودروهای برقی دارای سیستم‌های گرمایش باتری هستند تا این تاثیر را مدیریت کنند. در هر صورت، سازندگان خودروهای برقی دستورالعمل‌ها و توصیه‌های خود را برای نگهداری و استفاده از خودروهای برقی در شرایط محیطی خاص، ارائه می‌دهند. با رعایت دستورالعمل‌ها خودروهای برقی نیز می‌توانند در شرایط خاص محیطی به‌خوبی عمل کنند.
شاید بتوان گفت مهم‌ترین مساله در خودروهای الکتریکی چه از نظر هزینه و چه چالش‌های کارکردی، مساله باتری آن‌هاست. آیا پیشرفت تکنولوژی می‌تواند در آینده نزدیک خیال مصرف‌کنندگان را از کارآیی باتری این خودروها آسوده کند؟
معدل طول عمر باتری خودروهای برقی معمولا بین ۸ تا ۱۵ سال و حتی بیشتر است؛ اما این زمان به‌عوامل متعددی بستگی دارد که از آن جمله می‌توان به نوع باتری اشاره کرد. خودروهای برقی از باتری‌های لیتیوم-یون یا لیتیوم-پلیمر برخوردارند که در مقایسه با باتری‌های قدیمی‌تر، بیشتر عمر می‌کنند. همچنین نحوه استفاده از خودرو و شرایط محیطی می‌تواند بر طول عمر باتری موثر باشد. دمای هوا و نحوه شارژ و تخلیه باتری از جمله این عوامل هستند. همان‌طور که ذکر شد، استفاده از تکنولوژی‌های بهینه‌سازی باتری نظیر سیستم‌های خنک‌کننده و ترمیم انرژی می‌توانند به‌افزایش طول عمر باتری کمک کنند. برخی عوامل دیگر موثر در این زمینه عبارتند از: تعداد دفعات شارژ و تخلیه باتری و توسعه تکنولوژی ساخت باتری‌ها. قیمت باتری خودروهای برقی متغیر است و به‌عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله نوع و ظرفیت باتری، تکنولوژی و مدل خودرو. در سال‌های اخیر، قیمت باتری خودروهای برقی ممکن است بین ۵ تا ۲۰ هزار دلار (یا حتی بیشتر) باشد. مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر قیمت باتری عبارتند از: ظرفیت باتری، تکنولوژی باتری، شرکت‌های تامین‌کننده باتری، مدل و سال خودروها (برندها و مدل‌های خاصی ممکن است از باتری‌های خاصی استفاده کنند که قیمت آن‌ها متفاوت باشد.) همچنین باید توجه داشت که تکنولوژی باتری‌ها و هزینه‌ها در حال تغییر و بهبود است؛ بنابراین اطلاعات بیان شده با توجه به‌زمان این گفت‌وگو معتبر است و ممکن است در آینده تغییر کند.
روند بازیافت باتری خودروهای الکتریکی به چه صورت است؟
هزینه و شرایط اسقاط یا بازیافت باتری خودروهای برقی بستگی به‌منطقه، قوانین محلی، نوع باتری و سیاست‌های شرکت‌های تولیدکننده متغیر است. در حال حاضر، بسیاری از شرکت‌های تولید کننده و برخی سازمان‌ها تلاش می‌کنند تا فرآیند بازیافت باتری‌های خودروهای برقی را بهینه‌تر کنند. در بسیاری از کشورها، قوانین مشخصی درخصوص جمع‌آوری، حمل و نحوه بازیافت و دفع مسئولانه باتری‌های خودروهای برقی وجود دارد. این باتری‌ها به‌دلیل وجود برخی مواد خطرناک در آن‌ها، نیاز به فرآیندهای بازیافت خاص دارند. بیشتر شرکت‌های تولیدکننده خودروهای برقی به‌ارائه سیاست‌ها و فرآیندهای مشخصی برای بازیافت باتری تعهد دارند. به‌طور کلی، درصد بازیافت باتری‌های خودروهای برقی افزایش پیدا کرده است و بسیاری از شرکت‌ها به‌سمت ارائه راه‌حل‌های مسئولانه در این زمینه حرکت می‌کنند.
بحث‌های زیادی درباره تامین مواداولیه حیاتی برای خودروهای برقی وجود دارد و حتی برخی افراد می‌گویند این مساله می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های کلان سیاسی و اقتصادی در جهان موثر باشد. این نظریات چقدر درست است؟
تامین مواداولیه برای تولید باتری‌های خودروهای برقی با محدودیت‌هایی مواجه است. برخی عناصر کلیدی موجود در باتری‌های خودروهای برقی نظیر لیتیوم، کبالت، نیکل و آلومینیوم از منابع معدنی خاصی استخراج می‌شوند. این منابع معدنی ممکن است در محل خاصی وجود داشته باشند که تامین آن‌ها ممکن نبوده یا دشوار باشد. همچنین تولیدکنندگان باتری‌های خودروهای برقی ممکن است برای تامین مواداولیه به‌چندین کشور خاص وابستگی پیدا کنند. این وابستگی می‌تواند به‌دلیل محدودیت‌های جغرافیایی و سیاسی باشد. همچنین با افزایش تقاضا برای باتری‌های خودروهای برقی، فشارها بر منابع مواداولیه افزایش پیدا کرده و قیمت‌ها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. تلاش‌های جهانی برای تنوع تامین مواداولیه، افزایش بازیافت، استفاده از فناوری‌های جایگزین و توسعه رویکردهای سازماندهی مواداولیه از منابع تجدیدپذیر، می‌توانند به‌کاهش این محدودیت‌ها کمک کنند. تصمیم بین استفاده از خودروهای بنزینی یا برقی به‌چندین عامل بستگی دارد و این تصمیم باید با توجه به‌نیازها، شرایط مکانی، میزان حمایت از انرژی پایدار در منطقه و سیاست‌های محیطی اتخاذ شود.
برخی عوامل موثر در این زمینه عبارتند از:
منابع انرژی محلی: اگر منبع اصلی تولید برق از منابع پایدار مثل خورشید، باد یا انرژی هسته‌ای باشد، خودروهای برقی می‌توانند به‌گزینه پاک‌تری برای محیط‌زیست تبدیل شوند. در صورت استفاده از سوخت‌های فسیلی برای تولید برق، مزیت زیست‌محیطی استفاده از خودروهای الکتریکی کمتر می‌شود.
منابع طبیعی محدود: استفاده از خودروهای بنزینی به مصرف سوخت فسیلی وابسته است که منابع طبیعی محدود کره زمین را به‌چالش کشیده و به افزایش گازهای گلخانه‌ای و تغییرات آب و هوایی منجر می‌شود.
توسعه فناوری باتری: توسعه فناوری باتری‌ها و افزایش بازیافت مواداولیه می‌تواند مشکل محدودیت منابع برای خودروهای برقی را تا حدی برطرف کند.
مسافت‌های طولانی: برای مسافت‌های طولانی، خودروهای بنزینی به‌دلیل برد بالا و زمان کمتر برای بنزین زدن به‌جای شارژ شدن، ممکن است مزیت داشته باشند.
قیمت و توسعه بازار: با توسعه بازار و پیشرفت تکنولوژی، قیمت و عملکرد خودروهای برقی ممکن است بهبود پیدا کرده و جذابیت آن‌ها برای مصرف‌کنندگان افزایش یابد. توجه به‌این موارد و ارزیابی نیازها و شرایط مصرف‌کنندگان، می‌تواند به‌انتخاب مناسب‌تری بین خودروهای بنزینی و برقی منجر شود و به‌رشد تولید خودروهای پایدارتر کمک کند.
محدودیت‌ها و چالش‌های شارژ خودروهای الکتریکی هم یکی از عواملی است که شاید هنوز برخی افراد را از خرید این دسته از خودروها منصرف می‌کند. در این مورد چه نظری دارید؟
عمر مفید خودروهای برقی معمولا بسته به‌مدل و تکنولوژی آن‌ها متغیر است. با پیشرفت تکنولوژی و بهبود باتری‌ها، انتظار می‌رود عمر مفید خودروهای برقی به‌تدریج افزایش یابد. شارژ خودروهای برقی معمولا به‌راحتی انجام می‌شود؛ اما تجربه شارژ این خودروها ممکن است بسته به‌شرایط مختلف، متغیر باشد. مواردی که در ادامه بیان می‌کنم، در این امر نقش دارند:
استفاده از شبکه شارژ: بیشتر افراد خودروهای برقی خود را در خانه یا در محل کار شارژ می‌کنند. برای این کار، نیاز به‌نصب یک شارژر خودرو در محل مورد نظر دارید.
زمان شارژ: سرعت شارژ ممکن است بسته به‌نوع شارژر و باتری خودرو متفاوت باشد. شارژ خودروهای برقی معمولا بر اساس زمان شارژ متوسط میزان کیلومتر پیمایش آن‌ها تعیین می‌شود.
شبکه شارژ عمومی: شارژگاه‌های عمومی در برخی کشورهای جهان در سراسر شهرها و جاده‌ها برای شارژ سریع‌تر خودروهای برقی وجود دارند. این شبکه‌ها به‌راحتی قابل دسترسی هستند و تجربه شارژ را آسان‌تر می‌کنند.
از آن‌جا که مساله شارژ خودروهای برقی متناسب با شرایط و نیازهای هر فرد متفاوت است، بسیاری از افراد به‌سرعت با روال شارژ آشنا می‌شوند و این فرآیند را از لحاظ راحتی و انعطاف‌پذیری، به پر کردن باک سوخت خودروهای احتراق‌داخلی ترجیح می‌دهند.
از نظر هزینه‌ها آیا می‌توان گفت تامین سوخت و موارد مصرفی خودروهای برقی کم‌هزینه‌تر از خودروهای درون‌سوز است؟
مقایسه هزینه مصرف برق و بنزین برای هر صد کیلومتر مسافت نسبت به هم، متغیر بوده و وابسته به‌چندین عامل است. یکی از این عوامل، کارایی خودرو است. با توجه به بازدهی مصرف انرژی خودروهای برقی و سوختی، هزینه‌ها متغیر خواهد بود. همچنین تغییرات ایجادشده در قیمت برق و بنزین در منطقه و موقعیت جغرافیای سیاسی، در این زمینه تاثیرگذار است. نحوه استفاده از خودرو و شرایط رانندگی نیز در این زمینه موثر است. مثلا در شهری با ترافیک زیاد، خودروهای برقی ممکن است بهره‌وری بیشتری داشته باشند. در حالت کلی، خودروهای برقی معمولا بهره‌وری بالاتری در مصرف انرژی دارند و هزینه مصرف برق برای هر صد کیلومتر ممکن است کمتر از مصرف بنزین باشد. این اختلاف در بسیاری از موارد می‌تواند اقتصادی‌تر باشد؛ به‌خصوص در مناطقی که قیمت برق پایین است. خودروهای برقی نیز نیاز به‌تعویض قطعات و خدمات دوره‌ای دارند؛ اما شیوه خدمات دهی به آن‌ها با خودروهای احتراق‌داخلی متفاوت است؛ از جمله این‌که باتری خودروهای برقی به‌دوره‌های بازرسی و نگهداری مرتب نیاز دارند. همچنین خودروهای برقی ممکن است به‌سیستم ترمزهای الکتریکی مجهز باشند که در این صورت، لنت‌ها نیاز به‌تعویض کمتری دارند؛ اما هنوز به بازرسی دوره‌ای نیاز دارند. تفاوت‌های مهم در خدمات دوره‌ای بین خودروهای برقی و سوختی ناشی از تفاوت در سیستم‌ها و اجزای مکانیکی آن‌هاست. اما این سرویس‌ها به‌صورت کلی با هدف حفظ و بهینه‌سازی عملکرد خودرو ارائه می‌شوند. در خودروهای برقی، سیستم گرمایش و خنک‌کننده با توجه به‌عدم وجود موتور سوختی متفاوت است. در خودروهای الکتریکی به‌جای استفاده از موتور سوختی برای ایجاد گرما، از سیستم گرمایش الکتریکی استفاده می‌شود. عملکرد این سیستم انتقال گرما به‌وسیله اِلمنت‌های الکتریکی یا پمپ حرارتی است. در خودروهای برقی، سیستم خنک‌کننده نیز به‌صورت الکتریکی عمل می‌کند. این سیستم با استفاده از پمپ حرارت، گرما را از داخل خودرو به‌بیرون منتقل می‌کند و به‌این ترتیب محیط داخل خودرو را خنک می‌کند. در برخی خودروهای برقی هوشمندتر، ممکن است از سیستم‌های پیشرفته‌تری برای تنظیم دما و ایجاد شرایط راحتی بر اساس تنظیمات و ترجیحات کاربر استفاده شود.
و سوال پایانی این‌که بیشتر چه گروه‌های اجتماعی یا فکری در جهان طرفدار استفاده از خودروهای برقی هستند؟
گروه مخاطبین خودروهای برقی نیز متنوع هستند. افرادی که به‌خودروهای برقی علاقه‌مند هستند ممکن است از فعالان حقوق بشر و محیط‌زیستی باشند؛ افرادی که به‌حفاظت از محیط زیست و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای اهمیت می‌دهند. همچنین افرادی که به‌دنبال تجربه فناوری‌های نوین و هوشمند در خودروهای خود هستند نیز سراغ خرید خودروهای برقی می‌روند. افرادی که مایل به‌کاهش هزینه‌های سوخت و نگهداری از خودرو بوده و شهروندانی که در شهرها زندگی می‌کنند و به‌دنبال حمل و نقل پاک هستند نیز از علاقه‌مندان به‌خودروهای برقی محسوب می‌شوند. این روزها علاقه به‌خودروهای برقی در سطح جهانی افزایش یافته است. کشورهایی مانند چین، ایالات‌متحده، اروپا (به‌ویژه کشورهای اسکاندیناوی) و ژاپن از جمله متقاضیان مهم بازار خودروهای برقی هستند. در این کشورها به‌دلیل برخورداری از حمایت‌های دولتی، زیرساخت‌های شارژ و آگاهی بیشتر مردم، خودروهای برقی رونق بیشتری دارند.
